कुठलंही चित्र रेखाटण्यासाठी फक्त पेन्सिल, कागद आणि रंग यांचीच आवश्यकता नसते. तर कलात्मक नजर असेल, तर प्रत्येक गोष्टीतून काहीतरी नवीन साकारलं जाऊ शकतं हे ज्या अवलियाने सातत्याने दाखवून दिलं, तो अवलिया कलाकार म्हणजे मराठमोळा चेतन राऊत. टाकाऊ वस्तूंच्या वापरातून काहीतरी कलात्मक साकारण्याची त्याची जिद्द आजही सुरु आहे. टाकाऊ वस्तूंच्या वापरातून त्यानं यापूर्वी साकारलेल्या सर्व कलाकृतींची नोंद विश्वविक्रम म्हणून नोंद झाली आहे. आता २०१६ च्या आयआयटी मुंबईच्या ‘मूड इंडिगो’ या फेस्टिव्हलपासून सुरू झालेला त्याचा हा नाबाद प्रवास अजूनही सुरू आहे. आपली प्रत्येक कलाकृती ही इतरांपेक्षा वेगळी असावी हा चेतनचा प्रयत्न असतो. अनेक नवीनवीन विश्वविक्रमानावर भारताचं नावं कोरण्याच स्वप्नं तो जपतोय आणि जगतोयही.
आज ‘मराठी राजभाषा दिना’ निमित्त मराठीचा झेंडा अटकेपार नेणाऱ्या मराठमोळ्या चेतन राऊत विषयी….
कोण आहे चेतन राऊत?
ठाण्यातल्या वाडा इथल्या एका आदिवासी पाड्यात राहणाऱ्या मराठमोळ्या चेतनने मुंबईच्या जे जे स्कूल ऑफ आर्टमधून फाईन आर्टस् या विषयात पदवी संपादन केली. प्रिंट मेकिंग या विषयात राष्ट्रीय पुरस्कार मिळवून त्यानं मोठ्या कष्टानं पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केलं. शेतकरी कुटुंबातल्या असलेल्या चेतनच्या घरच्या परिस्थितीमुळे त्याचे इंजिनीअर बनण्याचं स्वप्न अपूर्णच राहिलं. मात्र आजपर्यंत तब्बल दहा वर्ल्ड रेकॉर्डसची चेतनच्या नावावर नोंद आहे. त्याच्या या सगळ्या विक्रमांची नोंद इंडिया बुक ऑफ रेकॉर्ड, युनिक वर्ल्ड रेकॉर्ड आणि लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्ड, वर्ल्ड रेकॉर्ड इंडिया मध्ये नोंद झाली आहे. येत्या काळात अनेक नवी विक्रम करण्याचा त्याचा मानस आहे.
विश्वविक्रम १
कलाकृती केव्हा साकारली : डिसेंबर २०१६
चार हजारहून अधिक कॅसेट्सचा वापर करून चेतनने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचं व्यक्तिचित्र साकारलं होतं. कॅसेट हा प्रकार आता दुर्मिळ झाला आहे. पण याचा वेगळा उपयोग चेतनने करण्याचं ठरवलं. चार हजारहून अधिक कॅसेटचा वापर करून चेतनने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचं व्यक्तीचित्र साकारलं होत. सर्वसाधारणपणे एखादी भव्य कलाकृती साकारताना तिचं चौकोनी किंवा गोलाकार स्वरूपात पिक्सलेट केलं जातं. परंतु आयताकृती कॅसेटचा वापर करून जगात पहिल्यांदाच अशाप्रकारचे पोर्ट्रेट चेतननं साकारलं होत. १५ फूट बाय २० फूट एवढ्या मोठ्या आकारमानाचे हे चित्र होत. त्यासाठी तब्बल सात महिने फिरून चेतनने धारावी, उपनगरातील झोपडपट्टी, भंगारवाला आदी ठिकाणांहून चेतन कॅसेट्स गोळा केल्या होत्या.
विश्वविक्रम २
कलाकृती केव्हा साकारली : डिसेंबर २०१६
१२० बाय ३६ फूट आकारमानाच्या या थ्रीडी स्ट्रीट पेंटिंगचीही लिम्का बुकमध्ये नोंद होणार आहे. भारतात थ्रीडी स्ट्रीट पेंटिंग विषयी फारशी जागृती नाही, परंतु विदेशात या कलाकृतीला विशेष मान आहे. हाच मान स्वदेशी देखील मिळावा यासाठी चेतनचे प्रयत्न सुरु आहे. तत्कालीन बहुचर्चेचा विषय असलेल्या ‘नोटबंदी’वर हे भव्यचित्र बेतलेलं आहे. सध्या सर्वत्र एटीएमच्या बाहेर लोकांच्या लांबच लांब रांगा आपल्याला पाहायला मिळतात. या प्रकरणातील ताणामुळे काही नागरिकांना स्वतःचा जीव देखील गमवावा लागला आहे. हेच दाहक वास्तव चेतनने त्याच्या चित्रातून व्यक्त केलं होत.
विश्वविक्रम ३
कलाकृती केव्हा साकारली : मे २०१७
मुंबईतल्या चोरबाजार, मुंब्रा, लॅमिंग्टन रोड या ठिकाणच्या जुन्या सीडी विक्रेत्यांशी संपर्क साधून चेतनने हजारो सीडीज मिळवल्या. पिक्सेल आणि थ्रीडी पेंटिंग यांचं फ्युजन असणारं शिवरायांचं मोझॅक आर्ट या सीडीजच्या माध्यमातून त्याने साकारलं. तब्बल चार-पाच महिन्यांच्या प्रयत्नांतून चेतननं ७५ हजारपेक्षा जास्त सीडीज गोळा केल्या होत्या. ११० फुट x ९० फुट या भव्य आकाराचं हे जगातलं सर्वात मोठं पोट्रेट ठरलं. सीडीज गोळा केल्यानंतर त्यांना चित्रानुसार कोडिंग करणं आणि इतर कामांत पाच-सहा दिवसांचा वेळ लागल्याचं चेतन सांगतो. तर सीडी जमिनीवर पसरवून पोट्रेट साकारण्यास चोवीस तासांहून अधिक वेळ लागतो असं चेतननं सांगितलं.
विश्वविक्रम ४
कलाकृती केव्हा साकारली : डिसेंबर २०१७
आय आय ती मुंबईच्या ‘मूड इंडिगो’ या नामांकित फेस्टिवलच्या २०१७ सालच्या ‘कार्निव्हल’ या थीमनुसार आयआयटी कॅम्पसमध्ये भव्य कॅसल उभारण्यात आला होता. विशेष म्हणचे हे कॅसल दीड लाखाहून अधिक ‘कागदी कप’च्या सहाय्यानं तयार केल होतं. या कॅसलची उंची २२ फुट आणि रुंदी १६ असल्याची माहिती चेतन राऊत यानं दिली. प्रदीप सावंत, रोहित पवार, अविनाश ऐवाले या मित्रांच्या मदतीनं हे भव्य इन्स्टॉलेशन तो साकारणार होत.
विश्वविक्रम ५
कलाकृती केव्हा साकारली : जानेवारी २०१८
कित्येकदा जुन्या कम्प्युटरचे भाग टाकाऊ म्हणून भंगारमध्ये टाकून दिले जातात. यातल्या कीबोर्डच्या बटणांचा उपयोग करून घेत चेतनने ही कलाकृती साकारली होती. भंगार म्हणून टाकून दिलेल्या कीबोर्डसची बटणं चेतननं जमा केली. त्यासाठी तो साकीनाका, ९० फिट रोड, कल्याण शीळफाटा आणि कुर्ला मार्केट अशा विविध ठिकाणी फिरला. स्क्रॅप मार्केटमधून त्यानं आपल्या या नव्या कलाकृतीसाठी बटणं गोळा केली आहेत. कलाम यांचं हे पोट्रेट तयार करण्यासाठी चेतननं ८७ हजारांहून अधिक (साधारण २५ हजार कीबोर्ड्सची) बटणांचा वापर केला. पोट्रेट अधिक आकर्षक बनवण्यासाठी ही बटणं नऊ रंगांमध्ये रंगवण्यात आली. या कलाकृतीचं खास आकर्षण म्हणजे, डॉ. कलाम यांचा वाढदिवस, त्यांना मिळालेले पुरस्कार, त्यांचं नावं आणि अशा अनेक गोष्टी पोट्रेटमध्ये दिसत होत्या.
विश्वविक्रम ६
कलाकृती केव्हा साकारली : सप्टेंबर २०१८
चौदा हजार पंचमुखी रुद्राक्षांचा वापर करून चेतन शिवरायांचं पोट्रेट साकारलं असून, त्याची नोंद रेकॉर्डबुक्समध्ये झाली आहे. महाराष्ट्राचं दैवत असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचं त्यानं तयार केलेलं नवं पोट्रेटही असंच चर्चेत आहे. ६ फूट लांब आणि ७ फूट रुंद आकाराच्या या मोझॅकची ‘इंडिया बुक ऑफ रेकॉर्ड’ आणि ‘युनिक वर्ल्ड रेकॉर्ड’मध्ये नोंद करण्यात आली आहे. ही रुद्राक्षं त्यानं खास नेपाळहून आणली आहेत. इतक्या रुद्राक्षांचा वापर केलेलं हे जगातलं पहिलंवहिलं मोझॅक आहे. सलग बहात्तर तासांच्या मेहनतीनंतर ही कलाकृती साकारली गेली. २८ रंग छटा असणाऱ्या या पोट्रेटमध्ये महाराजांच्या चेहऱ्यावर विविध सात रंगांच्या छटांचे बारकावे चेतनने दाखवले आहेत.
विश्वविक्रम ७
कलाकृती केव्हा साकारली : जानेवारी २०१९
हिंदुहृदयसम्राट शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांचं भव्य पोर्ट्रेट चेतनने त्याच्या वाढदिवसाचं अवचीत्य साधून साकारलं होत. यासाठी तब्बल तेवीस हजार पंचमुखी रुद्राक्ष वापरण्यात आली होती. ८ बाय ८ फूट आकाराचे हे पोट्रेट चेतनच्या अनेक गाजलेल्या कलाकृतींपैकी महत्त्वाचे व्यक्तिचित्र होय.
विश्वविक्रम ८
कलाकृती केव्हा साकारली : ऑगस्ट २०१९
चंद्रयान उड्डाणाच्या धर्तीवर डॉ. विक्रम साराभाई यांचं १२ बाय १० फुट आकाराचं पोर्ट्रेट साकारलं होतं. तब्बल पाच हजार पाचशे कागदी विमानांचा वापर करून ही कलाकृती साकारल्याचं चेतन सांगतो. सहा विविध रंगी कागदी विमानांचा यासाठी उपयोग करण्यात आला होता.
विश्वविक्रम ९
कलाकृती केव्हा साकारली : ऑक्टोबर २०१९
आपल्या एकापेक्षा एक कलाकृतींनी मुंबई आयआयटी गाजवणाऱ्या चेतन राऊत या मराठी कलाकारानं कानपूर आयआयटीही गाजवलं. विशेष म्हणजे आयआयटी, मुंबईच्या ‘मूड इंडिगो’तल्या त्याच्या वेगवेगळ्या कलाकृती पाहून त्याला गेल्याचं वर्षी कानपूर आयआयटीनं खास निमंत्रित केलं होतं. यावेळी चेतननं तब्बल सात हजार प्लास्टिक बॉल्सचा वापर करून साकारलेली जोकरची ही कलाकृती चर्चेचा विषय ठरली. मुंबईच्या संदेश कॉलेजमधले ऋषिकेश माने, मनोज जाधव, अविनाश शिवशरन, अतुल गाडगे, आदर्श पवार अशी चेतनची टीम आहे. जगातलं सर्वात मोठं, प्लास्टिक बॉलचं मोझेक पोर्ट्रेट कानपूर कॅम्पसमध्ये साकारण्यात आलं होत. हे पोट्रेट साकारून, त्यांच्या ६ हजार चेंडूंच्या पोट्रेटचा रेकॉर्ड चेतन आणि त्याच्या टीमनं स्वत:च मोडला आहे. या जोकरसाठी तब्बल सात हजार विविधरंगी प्लास्टिक चेंडूंचा वापर करण्यात आला होता. ८ बाय १० फुटांच्या या पोट्रेटनं सर्वांची मनं जिंकली.
विश्वविक्रम १०
कलाकृती केव्हा साकारली : जानेवारी २०२०
यावर्षाच्या सुरुवातीलाच तब्बल २ लाख पणत्यांचा वापर करून चेतनने रामदरबार सजवला होता. सहा रंगांच्या एकूण २ लाख पणत्या वापरून त्याने ६० बाय ९० फुट आकाराचे भव्य रामदरबाराचे पोर्ट्रेट साकारले होते.
अजय जयश्री उभारे
Content Writer (Planet Marathi)
